การเมืองภาคประชาชนในสังคมไทย ก่อนและหลังทศวรรษ 2540: อุดมการณ์ ความสัมพันธ์ต่อรัฐ และความเป็นพลเมือง

Abstract

บทความนี้สำรวจวรรณกรรมเกี่ยวกับการเมืองภาคประชาชนตั้งแต่ทศวรรษ 2520 ถึงปัจจุบัน โดยให้ความสำคัญกับอุดมการณ์ ความสัมพันธ์ต่อรัฐและความเป็นพลเมือง ผู้เขียนพบว่า การเมืองภาคประชาชนตั้งแต่ทศวรรษ 2520 เติบโตมาพร้อมกับกรอบคิดแบบวัฒนธรรมชุมชน จนกลายเป็นการเมืองภาคประชาชนแนวชุมชนนิยมที่มีการก่อรูปเปลี่ยนร่างกรอบคิดแตกต่างกัน เช่น อ้างอิงกับชุมชนชาตินิยม-ราชาชาตินิยม ในขณะบางกลุ่มอ้างอิงความอยุติธรรมและโอกาสทางสังคมที่เปลี่ยนไป ด้านความสัมพันธ์กับรัฐมีแนวโน้มจากด้านรัฐเป็นร่วมมือกับรัฐ ทั้งนี้ขึ้นอยู่กับว่ากลุ่มอำนาจใดเป็นผู้ได้อำนาจรัฐ ลักษณะดังกล่าวจึงเป็นการเมือง ว่าด้วยการเมืองภาคประชาชน แต่ถึงกระนั้นการศึกษาที่ผ่านมาไม่ได้สะท้อนให้เห็นพลวัตพัฒนาการการเมืองภาคประชาชนกลุ่มต่างๆ ในบริบททางประวัติศาสตร์ที่มีปฏิสัมพันธ์อย่างแตกต่างหลากหลาย