การศึกษาเบื้องต้นเกี่ยวกับควาญช้างข้ามพื้นที่/วัฒนธรรมภายใต้บริบทของอุตสาหกรรมการท่องเที่ยวไทย

Abstract

บทความนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อที่จะศึกษาว่า ภายใต้บริบทของอุตสาหกรรมการท่องเที่ยวของไทยที่ใช้ช้างเป็นสินค้าทางการท่องเที่ยวนั้น สัมพันธ์กับเครือข่ายควาญช้างข้ามพื้นที่/ข้ามวัฒนธรรมอย่างไรบ้าง โดยอาศัยข้อมูลเชิงสำรวจจากโครงการวิจัยเรื่อง Socio-economic profile of Thai mahouts in Thai tourism industry กลุ่มตัวอย่างที่ศึกษาได้แก่ควาญช้างสัญชาติพม่าและเครือข่ายควาญช้างชาวกวยในปางช้างจังหวัดชลบุรี

ผลการศึกษาพบว่า อุตสาหกรรมการท่องเที่ยวของไทยที่มาพร้อมกับภาวะความเป็นสมัยใหม่นั้น ได้ก่อให้เกิดเครือข่ายควาญช้างแบบใหม่ที่แตกต่างจากเครือข่ายควาญช้างยุคจารีต กล่าวคือในยุคจารีต เครือข่ายควาญช้างจะเป็นเครือข่ายควาญช้างระดับท้องถิ่น และเป็นเครือข่ายแบบปิดที่จำกัดอยู่ภายในกลุ่ม ไม่ว่าจะเป็นกลุ่มสายตระกูลหรือกลุ่มชาติพันธุ์ หากแต่เครือข่ายควาญช้างรุ่นใหม่หรือหลังยุคจารีตนั้นจะเป็นเครือข่ายแบบเปิดที่ไม่จำกัดอยู่เพียงระดับท้องถิ่น ภายในกลุ่มสายตระกูลหรือกลุ่มชาติพันธุ์ หากแต่เป็นเครือข่ายข้ามพื้นที่/ข้ามวัฒนธรรม เพราะเปิดพื้นที่ให้กับกลุ่มควาญช้างที่เป็นแรงงานต่างชาติด้วย ขณะที่กลุ่มควาญช้างรุ่นใหม่ที่สืบทอดมาจากบรรพบุรุษที่เป็นควาญช้างแบบจารีต ก็กลายเป็นกลุ่มคนที่ต้องอพยพมีชีวิตเร่ร่อนแบบสมัยใหม่ โดยการละทิ้งถิ่นฐานไปตามเส้นทางของธุรกิจปางช้างทั้งในเมืองท่องเที่ยวสำคัญเพื่อการเลี้ยงชีพ พร้อมๆ กับเป็นผู้ธำรงอัตลักษณ์ความเป็นคนเลี้ยงช้าง