การค้าชายแดนกับความ(ไม่)มั่นคงในชีวิตมนุษย์พื้นที่ชายแดนบ้านฮวก

Abstract

บทความนี้ศึกษาความสัมพันธ์ระหว่างการค้าชายแดน ในฐานะองค์ประกอบหนึ่งของความมั่นคงของชาติ กับความมั่นคงของมนุษย์บนพื้นที่ชายแดนไทย-ลาวตอนบน ด้วยการศึกษาพื้นที่เศรษฐกิจชายแดนบ้านฮวก อําเภอภูซาง และพื้นที่เชื่อมโยง จังหวัดพะเยา จากการทบทวนงานศึกษาวิจัยที่เกี่ยวข้องการลงพื้นที่ภาคสนามแล้วสัมภาษณ์ผู้ให้ข้อมูลหลักและการสังเกตการณ์อย่างไม่มีส่วนร่วม พบว่าหลังสงครามเย็น นโยบาย เปลี่ยนสนามรบให้เป็นสนามการค้ากลายเป็นจุดเริ่มต้นของการพัฒนาเศรษฐกิจในอนุภูมิภาคลุมน้ำโขง ซึ่งได้เปลี่ยนภูมิทัศน์ของพื้นที่ชายแดนจากไฟสงครามเป็นใจกลางชายแดน (border heartland)กรณีการค้าชายแดนที่จุดผ่อนปรนชายแดนบ้านฮวก ซึ่งกําลังมีการผลักดันเพื่อยกระดับให้เป็นจุดผ่านแดนถาวรในปลายปี 2561 นับว่าเป็นรูปธรรมของการปรับเปลี่ยนนโยบายความมั่นคงของชาติจากความมั่นคงทางการทหารไปสู่ความมั่นคงด้านเศรษฐกิจ กระนั้นก็ตาม จากการศึกษาภาคสนามระหว่างเดือนกันยายน 2560 ถึงพฤษภาคม 2561 พบว่านโยบายส่งเสริมการค้าในพื้นที่ชายแดนนี้ ได้นําพากลไกของรัฐ ระเบียบ กฎเกณฑ์ เข้ามาในพื้นที่ ซึ่งเป็นการเสริมอํานาจในการทํางานของเจ้าหน้าที่รัฐเพื่อควบคุมผู้คนในพื้นที่ชายแดนและเอื้อประโยชน์ต่อนายทุนจากต่างถิ่นมากกว่าต่อชาวบ้านในพื้นที่ที่เป็นเพียงกลุ่มคนระดับรากหญ้าและกลุมชาติพันธุ์ ผู้เขียนนำเสนอให้เห็นถึงความย้อนแย้งที่ว่า ยิ่งรัฐเน้นความมั่นคง ของชาติผ่านการส่งเสริมการค้าในบริเวณพื้นที่ชายแดน กลับยิ่งก่อให้เกิดความไม่มั่นคงในชีวิตของผู้คนและกลุ่มชาติพันธุ์ในท้องถิ่น