ประวัติศาสตร์ทังกา

Abstract

จิตรกรรมทังกาในความหมายของชาวทิเบต เป็นสาสน์แห่งบันทึกไปสู่ผู้ฝึกจิตปฏิบัติตน ช่วยนำพระธรรมคำสอนของพระพุทธศาสนาไปถึงจิตสมาธิของผู้ปฏิบัติให้บรรลุธรรม เป็นดั่งสะพานเชื่อมจิตใจของผู้มองไปสู่พระพุทธเจ้าและมณฑลแห่งพระพุทธศาสนา ผ่านทางรูปลักษณ์ของภาพจิตรกรรมที่มิใช่การมองเพียงดวงตาจากกายเนื้อ แต่เป็นการมองภาพทังกาด้วยดวงจิตอันกระจ่าง “ทังกา” จึงเป็นวัฒนธรรมหนึ่งของทิเบตที่มีประวัติศาสตร์และตำนานเล่าขานมาอย่างยาวนานนับพันปี ประวัติศาสตร์ของทังกาสามารถแบ่งการพัฒนารูปแบบทางศิลปะภาพทังกาเป็น 2 ระยะ ได้แก่

1. ระยะแรกเริ่มประมาณช่วงคริสต์ศตวรรษที่ 7 ซึ่งเป็นช่วงแรกรับอิทธิพลพระพุทธศาสนาจากเนปาลและจีน

2. ระยะที่สองเริ่มประมาณช่วงคริสต์ศตวรรษที่ 11 ซึ่งเป็นช่วงศาสนจักรในทิเบตเฟื่องฟู เป็นสมัยที่มีการสร้างวัดวาอารามอย่างแพร่หลาย ภายใต้การอุปถัมภ์ของนิกายต่างๆ ในทิเบต

ต่อมา ได้มีการศึกษาเพื่อจำแนกรูปแบบภาพทังกา โดยแบ่งตามสกุลจิตรกรรมของช่างวาดและประเพณีนิยม รวม 6 แบบ ได้แก่ 1. สกุลจิตรกรรมกาดัมภายใต้การอุปถัมภ์ของอาณาจักรกูเก รับอิทธิพลรูปแบบศิลปะแบบคุปตะและศิลปะแบบปาละ 2. สกุลจิตรกรรมปัลรี หรือ สกุลจิตรกรรมเนปาล สะท้อนให้เห็นถึงอิทธิพลแบบแผนจิตรกรรมประเพณีนิยมเนปาล 3. สกุลจิตรกรรมเมนรีภายใต้ความอุปถัมภ์ของนิกายเกลุกปะ โดยประยุกต์รูปแบบจากศิลปะจีนและมองโกล 4. สกุลจิตรกรรมเคียนรี ภายใต้ความอุปถัมภ์ของนิกายสาเกียปะและเกลุกปะ มีเอกลักษณ์แบบเฉพาะตัวและสีสันสวยงามเป็นพิเศษ 5. สกุลจิตรกรรมการ์มา กาดรี ภายใต้ความอุปถัมภ์ของนิกายกาจูร์ปะและญิงมาปะ แพร่หลายแถบทิเบตตะวันออกทางแคว้นคาม และ 6. สกุลจิตรกรรมโดปัล ภายใต้ความอุปถัมภ์ของนิกายเกลุกปะ แพร่หลายความนิยมตั้งแต่สมัยขององค์ดาไลลามะที่ 5 เป็นต้นมา โดยรูปแบบสกุลจิตรกรรมทั้ง 6 แบบสามารถสะท้อนให้เห็นถึงประวัติศาสตร์และพัฒนาการของจิตรกรรมทังกา และยังเป็นแนวทางในการเรียนรู้เพื่อศึกษาถึงคติและความหมายที่แฝงเร้น